Hoe Coyote vuur stal
Lang geleden, toen de mens nieuw op de wereld kwam, waren er dagen dat hij het gelukkigste wezen van allemaal was. Dat waren de dagen dat de lente over de wilgenstaarten borstelde of toen zijn kinderen rijpten met de bosbessen in de zon van de zomer, of toen de guldenroede bloeide in de herfstnevel. Maar altijd werden de nevels van herfstavonden kouder en werden de zonnestreken korter. Toen zag de mens de winter naderen en hij werd angstig en ongelukkig. Hij was bang voor zijn kinderen, en voor de grootvaders en grootmoeders die de heilige verhalen van de stam in hun hoofd droegen. Velen van hen, jong en oud, zouden sterven in de lange, ijsbittere maanden van de winter.
Coyote had, net als de rest van het Volk, geen behoefte aan vuur. Dus hij hield zich er zelden mee bezig, tot hij op een lentedag een menselijk dorp passeerde. Daar zongen de vrouwen een lied van rouw voor de baby’s en de oude die in de winter waren gestorven. Hun stemmen kreunden als de westenwind door een buffelschedel, prikkend in de haren op Coyote’s nek. “Voel hoe de zon nu warm is op onze rug,” zei een van de mannen. “Voel hoe het de aarde verwarmt en deze stenen warm maakt. Hadden we maar een klein stukje van de zon in onze tipi’s kunnen hebben in de winter.” Coyote, die dit hoorde, had medelijden met de mannen en vrouwen. Hij voelde ook dat hij iets kon doen om hen te helpen. Hij wist van een verre bergtop waar de drie Vuurwezens woonden. Deze Wezens hielden vuur voor zichzelf en bewaakten het zorgvuldig uit angst dat de mens het op de een of andere manier zou verwerven en zo sterk zou worden als zij. Coyote zag dat hij een goede wending kon maken voor de mens ten koste van deze egoïstische Vuurwezens. Dus ging Coyote naar de berg van de Vuurwezens en kroop naar de top, om te zien hoe de Wezens hun vuur bewaakten. Toen hij in de buurt kwam, sprongen de Wezens op hun voeten en staarden zoekend rond hun kamp. Hun ogen glinsterden als bloedstenen, en hun handen werden gekrabd als de klauwen van de grote zwarte gier.
“Wat is dat? Wat hoor ik?” sning een van de Wezens. Een dief, sluip in de struiken!” riep een ander. De derde keek beter en zag Coyote. Maar hij was op alle vieren naar de bergtop gegaan, dus dacht de Zijne dat ze alleen een gewone coyote tussen de bomen zag slinken. “Het is niemand, het is niets!” riep ze, en de andere twee keken waar ze wees en zagen ook alleen een grijze coyote. Ze gingen weer bij hun vuur zitten en besteedden Coyote geen aandacht meer. Dus hij keek dag en nacht toe hoe de Vuurwezens hun vuur bewaakten. Hij zag hoe ze het dennenappels en droge takken van de platanen voedden. Hij zag hoe ze woedend stampten op weggelopen rivulets van vlammen die soms naar buiten knabbelden aan randen van droog gras. Hij zag ook hoe de Wezens ’s nachts om de beurt bij het vuur zaten. Twee sliepen terwijl één op wacht stond; En op bepaalde tijden stond het Wezen bij het vuur op en ging in hun tipi, en een ander kwam naar buiten om bij het vuur te zitten. Coyote zag dat de Wezens altijd jaloers op hun vuur waakten, behalve tijdens een deel van de dag. Dat was in de vroegste ochtend, toen de eerste winden van de dageraad op de bergen opkwamen. Dan haastte het Wezen bij het vuur zich, rillend, in de tipi en riep: “Zuster, zuster, ga naar buiten en let op het vuur.” Maar het volgende Wezen zou altijd traag zijn om naar buiten te gaan voor haar beurt, haar hoofd draaiend van slaap en de dunne dromen van zonsopgang. Coyote, die dit alles zag, ging de berg af en sprak met enkele van zijn vrienden onder het Volk. Hij vertelde hen over de haarloze man, uit angst voor de kou en de dood van de winter. En hij vertelde hen over de Vuurwezens en de warmte en helderheid van de vlam. Ze waren het er allemaal over eens dat de mens moest vuren, en ze beloofden allemaal coyote’s onderneming te helpen. Toen snelde Coyote weer naar de bergtop. Opnieuw sprongen de Vuurwezens op toen hij in de buurt kwam, en één riep uit: “Wat is dat? Een dief, een dief!” Maar opnieuw keken de anderen goed en zagen slechts een grijze coyote tussen de struiken jagen. Dus gingen ze weer zitten en trokken hem niet meer op. Coyote wachtte de hele dag door en keek toe hoe de nacht viel en twee wezens naar de tipi gingen om te slapen. Hij keek toe hoe ze op bepaalde tijden de hele nacht om veranderden, totdat eindelijk de ochtendwind opkwam. Toen riep het op wacht staan: “Zuster, zuster, sta op en let op het vuur.” En het Wezen wiens beurt het langzaam en slaperig uit haar bed klom en zei: “Ja, ja, ik kom. Schreeuw niet zo.” Maar voordat ze uit de tipi kon komen, longeerde Coyote uit de struiken, pakte een gloeiende portie vuur en sprong weg langs de berghelling.
Schreeuwend vlogen de Vuurwezens achter hem aan. Toen Coyote rende, haalden ze hem in en een van hen stak een grijpende hand uit. Haar vingers raakten alleen de punt van de staart, maar de aanraking was genoeg om de haren wit te maken, en coyote staartpunten zijn nog steeds wit. Coyote schreeuwde en wierp het vuur van hem weg. Maar de anderen van het Volk hadden zich verzameld aan de voet van de berg, voor het geval ze nodig waren. Eekhoorn zag het vuur vallen, ving het, legde het op haar rug en vluchtte weg door de boomtoppen. Het vuur verschroeide haar rug zo pijnlijk dat haar staart op en achter opgerold, zoals eekhoornstaarten vandaag de dag nog steeds doen.
De Vuurwezens achtervolgden toen Eekhoorn, die het vuur naar Chipmunk gooide. Kletsend van angst stond Chipmunk stil alsof hij geworteld was totdat de Wezens bijna op haar afkwamen. Toen, toen ze zich omdraaide om te rennen, werd er een naar haar gekrabd, die de lengte van haar rug afscheurde en drie strepen achterliet die zelfs vandaag nog op de rug van Chipmunks te zien zijn. Chipmunk wierp het vuur naar Kikker, en de Wezens keerden zich naar hem toe. Een van de Wezens greep zijn staart, maar Kikker gaf een machtige sprong en scheurde zichzelf vrij, en liet zijn staart achter in de hand van het Wezen—om de reden waarom kikkers sindsdien geen staarten meer hebben gehad.
Toen de Wezens weer achter hem aan kwamen, gooide Kikker het vuur op Wood. En Wood slikte het in.
De Vuurwezens verzamelden zich rond, maar ze wisten niet hoe ze het vuur uit Wood moesten krijgen. Ze beloofden het geschenken, zongen erop en schreeuwden ernaar. Ze verdraaiden het en sloegen het en scheurden het met hun messen. Maar Wood gaf het vuur niet op. Uiteindelijk, verslagen, gingen de Wezens terug naar hun bergtop en lieten het Volk met rust.
Maar Coyote wist hoe hij vuur uit Wood moest krijgen. En hij ging naar het dorp van de mensen en liet hen zien hoe. Hij liet hen de truc zien om twee droge stokjes tegen elkaar te wrijven, en de truc om een geslepen stok in een gat in een ander stuk hout te spinnen. Dus de mens was vanaf dat jaar warm en veilig door de moordende kou van de winter.